Inhoud

Zedde zot, zijt gij zot of ben je gek?

Taalvariatie in de klas met Dutch++
18 februari 2015

Samenvatting

Dutch++ is een website voor leerders, docenten en sprekers van het Nederlands. De gratis website biedt informatie en meer dan 1200 oefeningen verstavaardigheid, herhaling en variatie. Het doel is de gebruikers van de website bewust te maken van de verscheidenheid van de Nederlandse taal. Gabri van Sleeuwen (Tilburg) en Truus De Wilde (Berlijn) werkten mee aan het project en beschrijven hun ervaringen met taalvariatie en de meerwaarde van Dutch++ binnen de Nt2- en NVT-klas.

Drie jaar lang werkte het Language Center van Tilburg University samen met de afdeling Nederlandistik van de universiteit in Wenen, Niederländische Philologie van de Freie Universität in Berlijn en de lerarenopleiding Thomas More in Geel en Vorselaar.

Pijnlijke verschillen

Gabri van Sleeuwen: 'Jaren geleden gaf ik als kersverse docent Nt2 een zomercursus in België. Dat was mijn eerste echte kennismaking met de taalverschillen tussen Nederland en België. Vooral aan het einde van de cursus werden die verschillen pijnlijk duidelijk. Een echtpaar volgde de cursus Nederlands op A2-niveau; de vrouw kreeg les van mij en de man kreeg les van een Belgische collega. Aan het einde van de cursus waren beiden geslaagd. Ze konden elkaar echter niet verstaan, de vrouw had toch duidelijk een Nederlands-Nederlands accent en de man een Belgisch-Nederlands accent.'

Aan het einde van de cursus waren beiden geslaagd. Ze konden elkaar echter niet verstaan

Veel docenten hebben een dergelijk moment dat hen doet inzien dat het belangrijk is bewust om te gaan met taalvariatie in de klas. Ze besteden er wellicht aandacht aan binnen de lessen Nt2, maar merken misschien ook op dat er in de bestaande lesmethodes nog weinig materiaal te vinden is.

Een croque monsieur of een smos

Ook voor studenten die het Nederlands als vreemde taal (NVT) leren, is dit een probleem. Studenten buiten het Nederlandse taalgebied die in hun taalverwervingslessen helemaal niets horen over België of het Nederlands dat daar wordt gesproken, horen het in Keulen donderen als ze in een café de keuze hebben tussen croque monsieur en een smos. De studenten worden bovendien steeds mobieler en komen in contact met verschillende variëteiten van het Nederlands. Het valt hun op dat het Nederlands dat ze in Groningen horen, anders is dan dat in Maastricht of in Antwerpen.

De studenten worden bovendien steeds mobieler en komen in contact met verschillende variëteiten van het Nederlands

Variatie in de les

Daarnaast is bij docenten het belang van aandacht voor variatie van het Nederlands binnen hun lessen nog niet altijd duidelijk. Hoewel in de laatste jaren de acceptatie van variatie gestegen lijkt, nemen docenten dit nog lang niet altijd mee in de taalverwervingslessen. In de klas, of het nu de Nt2- of de NVT-klas is, heerst er vaak homogeniteit en wordt er uitgegaan van het Nederlands-Nederlands dat in de meeste taalmethodes aangeboden wordt. Maar de realiteit is anders. Vooral in informeel taalgebruik wordt de cursist geconfronteerd met een andere uitspraak, andere woorden, andere grammaticale vormen en dit vaak in een hoger spreektempo.

In de klas wordt er uitgegaan van het Nederlands-Nederlands

Dutch++

Deze tegenstelling van homogeniteit in functie van aanleerbaarheid en de heterogeniteit in functie van optimale communicatiemogelijkheden, kwam ook naar voren in een brainstorm met collega's Nederlands in Berlijn, Wenen en België. Het was het begin van een intensieve samenwerking van drie jaar in het Europese project Dutch++. Door aan te sluiten bij bestaande methodes, meer bepaald bij taalfuncties die aangeboden worden in gangbare lesmethodes, hoopten we de stap naar het gebruik van het nieuwe materiaal op de website kleiner te maken. Maar we wilden onze taalleerders ook voorbereiden op de talige realiteit in Nederland en Vlaanderen.

Maar we wilden onze taalleerders ook voorbereiden op de talige realiteit in Nederland en Vlaanderen

Bovenstaande punten hebben uiteindelijk geleid tot de website Dutch++ waarin niet alleen informatie over taalvariatie aangeboden wordt, maar ook meer dan 1200 oefeningen op herhaling, verstavaardigheid en taalvariatie.

Herhaling

De herhalingsoefeningen bieden de leerders de mogelijkheid om een taalfunctie die ze al langer kennen nog eens te herhalen, bijvoorbeeld 'zich voorstellen' in een klas. Maar nog belangrijker is dat de leerders de mogelijkheid hebben de taalfunctie nog een keer te oefenen in een nieuwe taalsituatie, bijvoorbeeld 'zich voorstellen' in een restaurant.

Bijzonder interessant wordt het als leerders de taalfunctie 'zich voorstellen' herhalen in een andere variëteit, bijvoorbeeld in België. De bedoeling is daarbij niet om de andere nationale variëteit te leren (actieve taalkennis), maar wel om de andere variëteit te leren kennen en herkennen (passieve taalkennis) en daardoor adequaat te kunnen communiceren in het hele Nederlandse taalgebied.

Bijzonder interessant wordt het als leerders de taalfunctie 'zich voorstellen' herhalen in een andere variëteit

Verstavaardigheid

Verstavaardigheid is een belangrijk onderdeel van de vaardigheid luisteren en is van belang voor zowel leerders NVT als Nt2 bij het oefenen van de receptieve vaardigheden. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om het oefenen en herkennen van klanken in een woord en woorden in een zin in een normaal spreektempo. In de realiteit, vooral in informeel taalgebruik, wordt het verstaan bemoeilijkt door spreektempo, accenten en dialect. Het is dus van belang om dergelijke spreektaalkenmerken goed te beschrijven, maar vooral om oefeningen met deze kenmerken aan te bieden.

Het is dus van belang om dergelijke spreektaalkenmerken goed te beschrijven, maar vooral om oefeningen met deze kenmerken aan te bieden

Verstavaardigheidsoefeningen

Tot nu toe zijn er voor verstavaardigheid maar weinig oefeningen te vinden. Een uitzondering vormt bijvoorbeeld de methode Nu versta ik je! (Sleeuwen en Spaan, 2013). Op de website van Dutch++ worden verstavaardigheidsoefeningen nu ook in het Nederlands-Nederlands, Belgisch-Nederlands en Surinaams-Nederlands aangeboden. Leerders kunnen op de site oefenen met een andere variëteit dan waarmee ze vanuit de klas of van huis uit vertrouwd zijn.

Leerders kunnen op de site oefenen met een andere variëteit dan waarmee ze vanuit de klas of van huis uit vertrouwd zijn

Het is uitdrukkelijk niet onze bedoeling om onze leerders 'dialect te leren', een verwijt dat gemakkelijk gemaakt kan worden. Wel willen we hen optimaal laten functioneren in een context waar ze in aanraking komen met andere variëteiten van het Nederlands, of dat nu dialect is of een andere nationale variëteit. Een tweede doel dat we willen bereiken is dat leerders openstaan voor variatie in taal.

Het is uitdrukkelijk niet onze bedoeling om onze leerders 'dialect te leren'

Variatie: herkennen en erkennen

Een derde categorie vormen de variatieoefeningen. Vanuit de Freie Universität in Berlijn is hieraan een grote bijdrage geleverd door Janneke Diepeveen. In de variatieoefeningen wordt specifiek ingegaan op de nationale variëteiten van het Nederlands. Leerders maken er kennis met de verschillende uitspraakvarianten van bekende woorden, ze leren woorden kennen die kenmerkend zijn voor een nationale variëteit en ze leren grammaticale eigenheden van de nationale variëteiten kennen.

In de variatieoefeningen wordt specifiek ingegaan op de nationale variëteiten van het Nederlands

Ontdekkingsreis

Ook voor ons, de makers van de site, was het een hele ontdekkingsreis. Soms stonden we er werkelijk van versteld welke varianten er allemaal bestaan. We baseerden ons bij het onderzoek op de klassieke 'raadgevers' en de bestaande lijsten met opsommingen over het Belgisch-Nederlands en Nederlands-Nederlands. Dankzij het internationaal samengestelde team konden we echter ook veel aanvullingen bieden en tegelijk illustreren. Fundamenteel was voor ons het waardenvrij presenteren van verschillende varianten want het enige échte Nederlands bestaat niet.

Soms stonden we er werkelijk van versteld welke varianten er allemaal bestaan

Filmpjes

Belangrijk vinden we ook dat we erin geslaagd zijn veel nieuw materiaal te ontwikkelen. De korte filmpjes waarin bijvoorbeeld Surinamers vertellen wat ze vinden van het Nederlands van Nederlanders geven leerders van het Nederlands op een erg toegankelijke manier nieuwe informatie. Omdat de belangrijkste uitspraken van de geïnterviewden ook op het scherm verschijnen als een soort ondertitels, is het materiaal ook geschikt voor beginnende taalleerders.

Het materiaal ook geschikt voor beginnende taalleerders

Wie Dutch++ gebruikt, of dat nu een taalleerder, docent of moedertaalspreker is, leert variatie herkennen, maar ook erkennen. Je raakt je bewust van de diversiteit van het Nederlands. Je leert verder te kijken dan het ideaal van de standaardtaal, verder te denken dan de categorieën 'juist' en 'fout'. Dit geeft leerders extra culturele bagage.

Dutch++:

  • Website Dutch++
  • vrij toegankelijke en gratis website
  • een schat aan zelfontwikkeld audio- en videomateriaal
  • informatie over de variatie van het Nederlands
  • meer dan 1200 oefeningen
  • voor leerders, docenten en sprekers van het Nederlands
  • focus op Nederlands-Nederlands, Belgisch-Nederlands en Surinaams-Nederlands
  • opgebouwd rond taalfuncties en taalsituaties uit gangbare lesmethodes voor het Nederlands
  • voor beginners is informatie in het Engels beschikbaar
  • ontwikkeld binnen een driejarig LifeLong Learning-project, gefinancierd door de Europese commissie.

Literatuurlijst

  • Sleeuwen, G. van & A. Spaan (2013). Nu versta ik je! Uitspraak Nederlands voor anderstaligen. Nederlandse editie. Leuven: Acco.
Print

© 2009-2024 Uitgeverij Boom Amsterdam


De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:


Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.

Bekijk het laatste nummer: LES nr. 229

Column

In zinnen. In volle zinnen

In zinnen.          In volle zinnen
Olha

Mieke de Haan is huisdichter van Les. In deze column publiceert zij maandelijks een nieuw gedicht dat ze schrijft naar aanleiding van ervaringen van haar cursisten. Bij elk gedicht geeft ze ook een lestip.

Lees verder

Doorgestroomd

Doorgestroomd

Doorgestroomd - Drie vrienden na de ISK

Soms trok hij even zijn wenkbrauwen op als hij iets zei, om zo de hele klas naar zijn hand te zetten. Zijn vriend ging dan achterin zitten, omdat hij rustig wilde werken. De laatste van het drietal bleef opletten en maakte altijd zijn huiswerk.

Lees verder
Column
Op de hoogte blijven? Meld u hier aan voor de nieuwsbrief van Les.
Op de hoogte blijven? Meld u hier aan voor de nieuwsbrief van Les.