Toen dit verdrietige nieuws bij de redactie bekend werd, werd ook meteen duidelijk hoeveel Ineke voor het (A)NT2-veld heeft betekend. Werkelijk iedereen in de omgeving van Les had wel op een of andere manier met Ineke te maken gehad en is door haar geïnspireerd. We kenden haar van workshops, examencommissies, leesclubs, implementatie van Diglin+,  onderzoek, colleges, als auteur van Lesartikelen (7) en publicaties in Vakwerk, LESLLA-conferenties , naamgever van de NT2-docentvan het jaar bokaal 2016 en natuurlijk van het vaktijdschrift Alfa-Nieuws.

Kortom, ze had een vruchtbare en veelzijdige loopbaan - en dan staat in dit rijtje nog niet eens dat ze jarenlang docent was, werkzaam bij de afdeling Taalwetenschap van de Radboud Universiteit Nijmegen. Daar was ze betrokken bij het onderwijsprogramma Nederlands als tweede taal en was ze diverse keren medebegeleider van scripties en proefschriften op het terrein van alfabetering en NT2-onderwijs. Onder meer het proefschrift ‘Grappling with the oral skills’ van Susanna Strube (2014)[noot 1] kwam mede onder haar begeleiding tot stand. In al die jaren was zij een graag geziene gast en spreker op de vele, drukbezochte Alfa NT2-studiedagen, BVNT2-conferenties en Lescongressen.

Het Alfa NT2-werkveld is gericht op het empoweren van volwassenen die voor de grote opgave staan om geletterd te worden en een nieuwe taal te leren. Die empowerende basishouding had Ineke ook naar vakgenoten. Ze betrok minder ervaren docenten vol enthousiasme en overtuigingskracht bij haar projecten. Hen moedigde ze aan om een stap verder te gaan dan het lesgeven en bijvoorbeeld hun eerste artikel te schrijven, voor het eerst een docententraining te geven of iets te gaan presenteren op een conferentie. Zelftwijfel werd door Ineke kortdaad van tafel geveegd, 'natuurlijk kun je dit'. Ze was zeldzaam gul met haar feedback, begeleiding en tijd. Daarmee heeft ze ook veel betekend voor de carrière van anderen.  

 

Herinneringen aan de beginperiode
Jeanne Kurvers, die veel met haar heeft samengewerkt op het alfaterrein, vertrouwde ons een paar herinneringen toe. Zij vertelde ons dat Ineke Franse taal- en letterkunde heeft gestudeerd in Leiden, en in de jaren tachtig als vrijwilliger Nederlands ging geven aan tweede taalleerders. In Inekes eigen woorden ‘aan de timmertafel van het buurthuis, met primitieve materialen’.

Ook ANT-docent van het eerste uur, Jonneke Prins, heeft nog herinneringen aan deze beginperiode in Breda van 1986 – 1989.  Zij vertelt dat op een mistige maandagmorgen ergens in 1986 de telefoon gaat. Het is  Ineke van de Craats die zich introduceert. ‘Ik werk bij het Taalproject Buitenlanders in Breda. We hebben regelmatig vrijwilligers nodig die taalles kunnen geven aan buitenlandse vrouwen. Die lessen gaan uit van het Taalproject Buitenlanders in onze wijk. Zou je mee willen doen als vrijwilliger? Je hebt toch ervaring in het onderwijs?’

Jonneke: ‘Zo doet Ineke dat. Voor een project dat het welzijn van mensen beoogt, dat mensen meetrekt de samenleving in, spreekt ze andere mensen aan van wie ze vermoedt dat zij mee kunnen werken aan de realisering ervan. Ze richt zich gewoon direct tot je met een lach op haar gezicht. Je ontsnapt niet. Maar dat wil je ook niet. Zo verging het mij dus ook.’

In de jaren die volgden meldden zich steeds meer deelnemers aan. In 1985 kwam een grote groep Cambodjaanse vluchtelingen naar Breda. Hen werd huisvesting geboden in de wijk waarin het Taalproject Buitenlanders onder Inekes leiding bloeide. Voor deze vluchtelingen moest een speciaal inburgeringsprogramma worden ontworpen. Bij de intake om te bepalen welk taalleertraject passend zou zijn werd duidelijk dat het voor de meeste van hen noodzakelijk was naast het leren van Nederlands ook, als volwassenen, voor het eerst te leren lezen en schrijven. Ineke kreeg de eindverantwoordelijkheid voor de opzet en uitvoering van dit traject.

Eind jaren tachtig ging ze opnieuw studeren, dit keer taalwetenschap in Tilburg. In 1994 studeerde ze af op de scriptie met de lange titel: ‘Hier is woont een van mijn vader vriend woont hier’: een meervoudige casestudie naar de verwerking van woordvolgorde en functionele categorieën bij volwassen tweede-taalleerders. De grammaticale ontwikkeling van volwassenen in het Nederlands als tweede taal zou vanaf dat moment haar interesse hebben. 

 

Proefschrift
Op 6 december 2000 promoveerde ze aan de Katholieke Universiteit Brabant (Nu Tilburg University) op het proefschrift Conservation in acquisition of possessive constructions. A study of language acquisition by Turkish and Moroccan learners of Dutch. Dat was een deelstudie van het internationale ESF-project, waarin de spontane T2-verwerving van volwassenen (die geen les kregen) een tijdlang gevolgd werd. Roeland van Hout en Norbert Corver waren promotor en co-promotor. Met Roeland is ze vanaf dat moment veel samen blijven werken.

ALFA-Nieuws hoofdredacteur van 1997 tot 2010
Alfa-Nieuws, hèt blad voor de Alfabetiseringsdocent, verscheen van 1997 tot en met 2012 [noot 2]. De redactie schrijft in het eerste nummer: ‘In april ’97 organiseerde Levende Talen een studiedag over alfabetisering in het onderwijs aan jeugdige nieuwkomers in het voortgezet onderwijs. Enkele deelnemers vroegen zich af of er niet zoiets als een nieuwsbrief zou kunnen komen over alfabetisering om ‘bij’ te kunnen blijven’. Zo werd ALFA-Nieuws geboren. Het blad werd gedragen door Jeanne en Ineke.

 

Jeanne: ‘Al vrij snel hadden we een aantal vaste rubrieken, zoals onder meer ‘Onder de loep’ (verslag van onderzoek), ‘Een taal centraal’ (een rubriek die Ineke vaak vulde met gegevens over de structuur van de moedertalen van alfacursisten), ‘Werk in uitvoering’, ‘Signalementen’ (over nieuwe uitgaven of ontwikkelingen), ‘De krant in de klas’ (verhalen voor cursisten) en de prachtrubriek ‘Gevonden voorwerpen’, waarin interessante opmerkingen of producten van alfacursisten centraal stonden. Ineke nam de eerste jaren het leeuwendeel van het praktische werk op zich, zoals het bijhouden van het abonneebestand, het versturen van de nummers en het attenderen van abonnees op het nog niet betaalde abonnementsgeld. Aan het einde van de vijfde jaargang werd het in eigen beheer uitgegeven Alfa-nieuws ondergebracht bij uitgeverij Coutinho. Na vijftien jaar ALFA-Nieuws moest het blad helaas stoppen. Nummer 4 van 2012, getiteld ‘15 jaar ALFA-Nieuws’ was het laatste nummer. In dat nummer werd aangekondigd dat de Radboud Universiteit Europese subsidie had gekregen voor een project (in samenwerking met vier andere landen) voor de ontwikkeling van een digital literacy instructor, met onder meer de bedoeling spraakherkenning te ontwikkelen voor feedback. Het zaadje voor DigLin was geplant.

 

 

 

Een van de ‘founding mothers’ van LESLLA
Jeanne: ‘Ineke en ik hadden al vaker gesproken over het feit dat alfa-cursisten nauwelijks een rol speelden in het wetenschappelijk discours over het leren van een tweede taal. Ook was het ons opgevallen dat de disciplines van onderzoek naar tweedetaalverwerving (toegepaste taalkundigen die alleen mondelinge T2-verwerving onderzochten) en van beginnend lezen (psychologen) nauwelijks samenwerkten. Daar moest verandering in komen. Toen collega Martha Young-Scholten uit New Castle op bezoek was in Nijmegen, en in Nederland net het Raamwerk Alfabetisering was verschenen (Stockmann &Dalderop, 2008) besloten we tot een eerste conferentie op de universiteit in Tilburg (2005). Dat werd de eerste internationale LESLLA-conferentie. En Ineke was een van de founding mothers van LESLLA [noot 3].

Ineke was niet alleen actief betrokken bij de organisatie van het eerste LESLLA-symposium in Tilburg in 2005, maar ook bij het vierde in Antwerpen (2008), het zesde in Keulen (2010) en het tiende jubileumcongres in Nijmegen in 2014. Zonder Ineke zou ook de publicatie van de Proceedings [noot 4] (de boeken met bundeling van de belangrijkste artikelen over de presentaties), althans de tijdige publicatie, nog een grotere klus zijn geweest als het elke keer al was. De organisatoren van de symposia en de redacteuren van de Proceedings waren steeds allemaal heel actief betrokken bij het hele proces, maar er was een ding waarin Ineke uitblonk: mensen achter de vodden zitten als ze nog niet betaald hadden of hun publicatie of recensie nog niet hadden ingestuurd.’

 

 

Diglin+
De laatste tien jaar is Ineke van de Craats, samen met Jan Deutekom, vooral heel intensief bezig geweest met Diglin+, het digitale alfabetiseringsprogramma dat als commerciële variant van het internationale DigLin wordt uitgegeven door Boom NT2 (2018). Jeanne: ‘Daar stopte Ineke al haar ziel en zaligheid in. Er ging geen conferentie voorbij, of Ineke kwam samen met Jan iets vertellen over de vorderingen van Diglin+. En ook anderszins kon je aan alles merken dat dit echt Inekes geesteskind van de laatste jaren was. Met enige regelmaat kregen collega’s en vrienden een update of presentatie van de laatste innovaties, of een vraag waar ze een antwoord op zocht. Als ik me niet vergis was ze vorige maand nog bezig aan weer een nieuwe tekst voor Diglin+.’De redactie, het bestuur, de uitgever en lezers en vakgenoten zullen haar bijzonder missen.

 

 

 

Lesartikelen

 

Hieronder links naar artikelen die Ineke van de Craats voor Les heeft geschreven, die goed weergeven waar haar interesse lag.

Diglin   

De digitale alfabetiseringsdocent              

Laaggeletterdheid in Finland              

10 jaar LESLLA   

Kan krom recht worden?              

Zijn fouten altijd fout?              

Eigen taal in de NT2-les               

 

Noten

1. Zie ook het artikel ‘Worstelen met de mondelinge vaardigheden’ in Les 192 

2. De nummers van ALFA-Nieuws zijn nog steeds online te raadplegen

3. LESLLA staat voor Literacy Education and Second Language Learning for Adults. 

4. De proceedings van alle LESLLA-conferenties zijn vrij toegankelijk. Zie hier. 

 

Referenties

Craats, I. van de, & Deutekom, J. (2018). DigLin+ Nederlands. Digitaal alfabetiseringsmateriaal voor anderstaligen. Boom NT2.

Stockmann, W. & Dalderop, K. (2008). Raamwerk Alfabetisering NT2. Citogroep. 

Strube, S. M. P. (2014). Grappling with the oral skills. The learning and teaching of the low-literate adult second language learner. LOT.