extra info Taalgericht vakonderwijs als inclusieve didactiek (Les 233)

In het artikel van Rosemary Vonk in Les 233 Alle leerlingen plukken de vruchten. Taalgericht vakonderwijs als inclusieve didactiek wordt verwezen naar de Kijkwijzer, een observatie-instrument.

      Kijkwijzer 'De Olympusles' 

Thema 1	Pedagogisch leerklimaat	De docent heeft duidelijk de regie van de les in handen.
		De docent toont positieve, persoonlijke aandacht vanuit een open houding.
		De docent bevordert dat leerlingen respectvol met elkaar omgaan.
		De docent heeft hoge verwachtingen van de leerlingen en spreekt deze uit.
		De docent handelt naar het normatieve kader van het Olympus College.
		Ook de docent laat een lerende houding zien.
Thema 2	Didactisch leerklimaat	De docent draagt zorg voor een efficiënte tijdsbesteding in de les.
		De docent activeert bij de start van de les voorkennis.
		De docent geeft een complete instructie op de werkvorm die de leerlingen gaan uitvoeren.
		De docent begeleidt de leerlingen tijdens de werkvorm.
Thema 3	Leerdoelen	De docent zorgt bij de kop van de les dat het leerdoel en het nut ervan duidelijk is.
		De docent biedt in de romp van de les (activerende) oefenvormen aan die gekoppeld zijn aan het leerdoel.
		De docent bevraagt bij de staart van de les de leerlingen waar zij staan ten aanzien van de leerdoelen.
Thema 4	Taal	De docent benoemt expliciet het taaldoel van de les.
		De docent besteedt aandacht aan schooltaal en vaktaal.
		De docent daagt leerlingen uit om te spreken en te schrijven.
		De docent gebruikt rijke taal in woord en schrift.
		De docent geeft de leerlingen feedback op taalgebruik.
Thema 5	Afstemming	De docent controleert of de leerlingen de lesstof begrijpen.
		De docent geeft leerlingen die dat nodig hebben extra of aanvullende instructie of ondersteuning, zodat iedere leerling in staat is om de leerdoelen te behalen.
		De docent geeft leerlingen die meer uitdaging nodig hebben de mogelijkheid om basisstof compacter te verwerken en met verrijkingsstof aan de slag te gaan.
		De docent nodigt de leerlingen uit om vragen te stellen.
		De docent geeft de leerlingen (individueel) feedback op het werk.
Thema 6	Zelfregulerend leren	De docent geeft de leerlingen gerichte feedback op hun leerproces.
		De docent helpt de leerlingen een inschatting te maken waar zij staan ten aanzien van het leerdoel.
		De docent helpt de leerlingen strategieën toe en aan te passen.
		De docent helpt de leerlingen hun eigen prestaties te evalueren.

In het artikel van Rosemary Vonk in Les 233 Alle leerlingen plukken de vruchten. Taalgericht vakonderwijs als inclusieve didactiek wordt verwezen naar een praktijkvoorbeeld. Dat vind je hieronder.

 

De praktijk: een aardrijkskundeles

Om een en ander met een praktijkvoorbeeld te illustreren volgt hier een aardrijkskundeles aan mavo 3 over ‘arm en rijk’.

Hoofddoel van dit thema: leerlingen inzicht geven in de verdeling van welvaart en armoede wereldwijd en de impact hiervan op de bevolking en het milieu. Dit thema helpt leerlingen om te begrijpen waar economische ongelijkheid vandaan komt en wat de oorzaken en gevolgen ervan zijn. Ze leren statistieken en gegevens over welvaart en armoede te analyseren en te interpreteren. Ze leren verder welke mogelijke oplossingen aangedragen kunnen worden voor de problematiek rondom de welvaartskloof.

Voorafgaand aan de les maken we een analyse van de school- en vaktaalwoorden die leerlingen moeten beheersen. Vaktaalwoorden nemen we altijd op in onze lessen, schooltaalwoorden geven ons inzicht in de taal die leerlingen nodig hebben om het thema te beheersen.

Stel dat we nu de les voorbereiden, dan formuleren we leerdoelen en een taaldoel. Die mogen ook in hetzelfde doel verwerkt zitten:

·       Leerlingen kunnen uitleggen aan hun klasgenoten op welke manieren wijken verbeterd/opgeknapt kunnen worden.

·       Leerlingen leren de schooltaalwoorden maatregel, type, gevolg.

 

Vervolgens bereiden we een les voor met de pijlers van het taalgericht vakonderwijs (context, taalsteun en interactie).

 

Context

De docent activeert voorkennis door leerlingen te vragen naar kenmerken van de wijk waarin zij wonen. Hij of zij voert een onderwijsleergesprek, maar vraagt tussendoor ook aan leerlingen om de vragen in tweetallen te bespreken zodat meer leerlingen spreken. De docent stelt vragen als: ‘Beschrijf wat je ziet als je naar school fietst’, ‘Voel je je veilig in jouw wijk?’, ‘Waarom voel je je wel of niet veilig?’ en ‘Zijn de gebouwen in jouw wijk goed onderhouden?’ Tijdens dit gesprek vraagt de docent goed door en noteert school- en vaktaal op het bord als hij of zij die tegenkomt. Een leerling zegt bijvoorbeeld: ‘Er wordt veel aan onderhoud gedaan in mijn wijk. De hele wijk staat vol met steigers. Ze zijn de dakpannen aan het vernieuwen.’ Dan noteert de docent het woord renovatie op het bord.

Taalsteun

De docent geeft vervolgens een presentatie over de stof waarin elk vaktaalwoord ondersteund wordt met een afbeelding. Als opdracht bij de presentatie geeft de docent een schema mee waarin de vaktaalwoorden en de schooltaalwoorden staan. Leerlingen kunnen tijdens de presentatie gericht de betekenis van de woorden opschrijven.

 

Interactie

Na de presentatie krijgen de leerlingen een stukje tekst over een achterstandswijk. Deze moeten ze in tweetallen lezen. Vervolgens bespreken ze met elkaar wat ze zouden kunnen doen om de wijk weer op te knappen. Aan het einde van de les vraagt de docent een paar voorbeelden.

School en vaktaalwoorden Aardrijkskunde periode 1 Arm en rijk mavo 3 

 

Woorden uit het vak die je moet kennen. 

1.1 arm en rijk in de wereld 

1. welvaart. 

2. BBP per persoon 

3. koopkracht 

4. armoedegrens 

5. werkgelegenheid 

6. beroepsbevolking 

7. formele sector 

8. informele sector 

9. welzijn 

10.human development index 

11.levensverwachting 

12.alfabetiseringsgraad 

13.hoge inkomenslanden 

14.lage lonen landen 

 

1.2 regionale verschillen.

 

1. regionale ongelijkheid 

2. BRP perpersoon 

3. sociale ongelijkheid 

4. bebouwingsdichtheid 

5. woonomgeving 

6. mijn poort 

7. landbouw 

 

1.3 Verandering in woonbuurten 

 

1. verpaupering 

2. mobiliteit 

3. renovatie 

4. sanering 

5. woningverdunning 

6. gentrificatie 

7. bouwperiode 

 

1.4 De positie van Nederland binnen Europa 

 

1. luchtkwaliteit 

2. waterkwaliteit 

3. zuigelingen sterfte 

4. welvaartsziekte

 

Woordenschat ter ondersteuning aan het vak aardrijkskunde (schooltaalwoorden) 

1. sector 

2. in iets voorzien 

3. score 

4. vaccinatie 

5. gemiddeld 

6. natuurlijke reden 

7. iets vormen 

8. openbaar 

9. vaste lasten 

10. oorzaak 

11. gevolg 

12. type 

13. recreatie 

14. aids 

15. positie 

16. maatregel. 

17. overeenkomst 

18. chronologisch 

 

19. verband

 

Rosemary Vonk is lerarenopleider en docent aardrijkskunde op het Olympuscollege in Arnhem. Correspondentie:r.vonk@olympuscollege.nl.