Om te beginnen een opwarmertje. In de workshop stelde Suzanne een paar vragen over het lezen van fictie. Was het antwoord 'ja', dan moesten de deelnemers gaan staan en antwoord geven op de open vragen. Hoe geef jij als lezer antwoord op deze vragen?

• Lees je op dit moment een boek?
• Heb jij het afgelopen jaar (365 dagen) geen boek gelezen?
• Heb jij de afgelopen drie jaren geen boek gelezen?
• Is er een periode in je leven (geweest) waarin je las?
• Ben/was je gelukkiger als je leest? Waarom?
• Hoe voelt het om een fijn boek te hebben?
• Wat zijn/waren je leesplekken/momenten?
• Wat zijn/waren je leesmomenten?

Na dit opwarmertje sta je vast open voor wat theoretische achtergrond. Waarom zou je lezen als vrijetijdsbesteding willen bevorderen? Omdat leesgedrag en de leesvaardigheid positief met elkaar samenhangen, zoals onderzoek (Mol, 2010) laat zien. Naarmate kinderen ouder worden, wordt dit verband sterker. Dit blijkt uit een meta-analyse van 99 internationale studies. De resultaten suggereren een positieve spiraal, waarin het leesgedrag en de leesvaardigheid elkaar over en weer versterken.

Mensen die vaak (fictie)boeken lezen in hun vrije tijd zien hun leesvaardigheid stijgen. Als gevolg daarvan worden ze zelfverzekerder over hun leescompetentie, waardoor ze weer vaker gaan lezen in hun vrije tijd. Zo nemen hun tekstbegrip en woordenschat weer toe, waarna het leesgedrag weer intensiveert.

Ook de update die Suzanne Mol in 2022 heeft gepubliceerd, een meta-analyse van 44 studies die tussen 2009 en 2022 zijn verschenen, bevestigt dat de ervaring met (voor)lezen positief samenhangt met de taal- en leesvaardigheid. Bij peuters en kleuters blijkt het verband met woordenschat het sterkst, gevolgd door ontluikende geletterdheid en fonemisch bewustzijn. Bij basis- en middelbare scholieren blijkt het verband met leesbegrip het sterkst, gevolgd door woordherkenning, woordenschat en basisvaardigheden. De ervaring met lezen blijkt bovendien positief samen te hangen met het leesplezier (zie ook afbeelding 1).2

Afbeelding 1: De positieve spiraal illustreert dat het leesgedrag en de leesvaardigheid elkaar over en weer beïnvloeden (bron: Stichting Lezen)

Lezen breidt woordenschat uit

Als je meer tijd besteedt aan het lezen thuis en op school, heb je kans om meer woorden te lezen. Een uur lezen per dag betekent het 'innemen' van vier miljoen woorden per jaar. Dat is ruim veertig keer zoveel als een minuut lezen per dag (zie tabel 1). Het lezen van een grotere hoeveelheid woorden vergroot dus de kans om de woordenschat uit te breiden (Stichting Lezen, 2025)!

Tabel 1: Relatie leestijd en gelezen woorden

Bron: Stichting Lezen, 2025

Onderzoek jongeren en lezen?

Uit internationaal onderzoek uit 2023 in 97 landen blijkt dat Nederlandse jongeren internationaal het laagst scoren op leesgebied (Stichting Lezen, 2023). Een derde van de Nederlandse jongeren van 15 jaar kan niet voldoende lezen en heeft dus moeite met het meedraaien in de maatschappij.

Een ander feit: 14% van alle Nederlandse kinderen lijdt aan dyslexie, drie keer zoveel als in andere landen (5%). En misschien wel het lastigste feit om te accepteren: 42% van Nederlandse jongeren vindt lezen tijdverspilling (lStichting Lezen, 2025).

Lezen als vrijetijdsbesteding in ERK

Ook in het in 2022 uitgekomen Companion Volume van het ERK (Raad van Europa, 2022) is gelukkig ruimte gemaakt voor leesplezier en fictionele teksten. De ERKschaal (zie tabel 2) omvat zowel fictieve als non-fictieve teksten, zowel geschreven als overgebracht via gebarentaal. Dit kunnen creatieve teksten, verschillende vormen van literatuur, artikelen in tijdschriften en kranten, blogs of biografieën zijn.

Tabel 2: ERK-schaal voor lezen (Raad van Europa, 2022)

Tips uit de praktijk

Het belang van lezen is duidelijk. Maar lezen is méér dan een vaardigheid, het is een bron van rust, inspiratie en groei. Juist op school kunnen we een cruciale rol spelen in het (her)ontdekken van leesplezier. Dat hoeft niet groots of ingewikkeld te zijn. Je kunt morgen al beginnen, zo zegt Suzanne van der Moore. Haar tips:

Lezen en schrijven versterken elkaar

Suzanne koppelt in haar lessen lezen graag aan creatief schrijven. Door leerlingen actief te laten schrijven over wat ze lezen, wordt taal levendig en persoonlijk. Schrijven zorgt voor verdieping, creativiteit én betrokkenheid bij het boek. Bovendien werkt het motiverend: leerlingen worden zelf makers van verhalen. Haar tips:

Wanneer lezen en schrijven samengaan, ontstaat er een flow. Leerlingen zijn geconcentreerd, betrokken en creatief bezig, en vaak vergeten ze dat ze aan het leren zijn.

Ter illustratie een voorbeeld van een opdracht waarbij lezen en schrijven samen aan de orde kwamen. De leerlingen lazen Het verhaal van Tom (Van Caeneghem, 2023) en gebruikten de werkvorm de vijf W's (zie kader) om scènes te schrijven.

Ze schreven het verhaal uit en maakten er een film van.

Film op de ISK, gebaseerd op Het verhaal van Tom

Een ander voorbeeld is het verhaal met dialoog dat een leerling maakte aan de hand van de werkvorm de 5 W's met de titel Monica & Meneer Zweets.

Verder lezen?

Docentenhandleiding Begeleid diep lezen (Beukering, 2024). In deze docentenhandleiding wordt de gespreksmethode Begeleid Diep Lezen beschreven. Met deze methode, ontwikkeld voor de bovenbouw van het vwo, leren leerlingen in vijf lessen een leeshouding aan die het diep lezen van literaire teksten bevordert.

© 2009-2025 Uitgeverij Boom Amsterdam

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.