Sinds 1 januari 2022 is het staatsexamen Nederlands als tweede taal (Nt2)1 onder de Wet inburgering 2021 (Wi2021) het aangewezen examen voor het aantonen van taalvaardigheid op niveau B1. Hiervoor zijn geen aanpassingen gedaan in het staatsexamen.

Heden

Het staatsexamen Nt2 bestaat uit twee 'programma's': Programma I en Programma II. Programma I is bedoeld voor anderstaligen die willen werken of studeren op mbo-niveau 3 of 4 en Programma II is voor anderstaligen die willen studeren of werken op hbo- of wo-niveau. Het 'programma' zegt iets over de inhoud van het examen: die is voornamelijk gericht op werk en opleiding. De taken in het examen hebben dan ook vooral betrekking op situaties in werk en opleiding. In het examen Lezen staan bijvoorbeeld geen taken die gericht zijn op het lezen van fictieve teksten, maar wel taken die gericht zijn op het lezen van een tekst uit een studieboek of van een tekst uit een folder over vrijwilligerswerk.

Elk programma toetst vier vaardigheden (lezen, luisteren, spreken, schrijven) in vier examenonderdelen die onafhankelijk van elkaar kunnen worden afgelegd. Voor elk onderdeel kan de kandidaat een certificaat behalen en vier certificaten worden automatisch omgezet in het Diploma staatsexamen Nt2. Onderzoek (Andringa, 2015) heeft laten zien dat het niveau van de twee examenprogramma's gerelateerd is aan de niveaus van het Europees Referentiekader voor de Talen (ERK) van de Raad van Europa (2001). Het niveau van Programma I is vergelijkbaar met taalniveau B1 van het ERK en het niveau van Programma II met niveau B2.

Verleden

Het moet een mooie opdracht geweest zijn voor de toenmalige Adviescommissie Invoering Certificaten Nederlands als Tweede Taal aan het begin van de jaren negentig van de twintigste eeuw: advies geven over de invoering van een landelijk erkend NT2-certificatenstelsel. Het NT2-onderwijs, dat op minder professionele wijze was gestart vanaf begin 1970, nam in de jaren tachtig een grote vlucht en werd geprofessionaliseerd. Er werd wetenschappelijk onderzoek gedaan, er kwamen NT2-lesmethoden en er kwamen opleidingen voor NT2-docenten (Appel & Kuiken, 2006). Het landschap van examens was een lappendeken van examens en toetsen met een specifiek doel.

Zo bestond het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal sinds 1976, het Interuniversitaire Toelatingsexamen Nederlands waar bijna alle universiteiten aan meewerkten sinds 1983, maar ook de Taaltest voor buitenlandse medisch specialisten en de Instaptoets anderstalige volwassenen (een diagnostisch instrument uit 1988). Maar er bestond nog geen gestandaardiseerd, centraal examen waarmee anderstaligen hun taalniveau konden aantonen voor werk of opleiding. Verschillende opleidingen hanteerden hierdoor verschillende criteria. Ook voor werkgevers was het onduidelijk welk taalniveau een nieuwe medewerker had. Dat leidde tot willekeur in de toelating tot opleiding of tot werk. Om aan die situatie van kansenongelijkheid een einde te maken en de doorstroming naar werk of opleiding van anderstaligen te bevorderen, ontstond het idee om een stelsel van landelijk erkende certificaten in te richten waarmee anderstaligen hun taalniveau konden aantonen. Dat werd dan ook de opdracht vanuit het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen (zoals het destijds heette) voor de adviescommissie, kortweg de 'commissie-Hulstijn' genoemd naar de voorzitter van de commissie.2

Het werd een brede commissie vanwege de beoogde maatschappelijke erkenning (het civiel effect), met vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven, de arbeidsvoorziening, het onderwijs en de doelgroep van anderstaligen. Hun taak was vast te stellen hoeveel certificaten er nodig waren evenals de beoogde inhoud en het niveau van deze certificaten. De commissie kwam uit op twee 'startkwalificaties/taalniveaus'; later werden deze 'Programma I' en 'Programma II' genoemd.

Voor de inhoud van de startkwalificaties maakte de commissie een beschrijving van relevante taalgebruikssituaties en daarin voorkomende vormen van taalgedrag. Belangrijk hierin was het functionele aspect: taalleerders moeten in concrete situaties kunnen communiceren met andere taalgebruikers. Dit zei echter nog niets over de wijze van examinering en beoordeling. Daarom zette de commissie ook de lijnen uit voor examinering.

Heden

Het Diploma staatsexamen Nt2 gaf en geeft ook nu nog een 'startkwalificatie' af. Dit wil zeggen dat anderstaligen met een diploma aantonen dat ze voldoende Nederlands beheersen om een succesvolle start te maken in werk of opleiding. De gedachte is dat verdere ontwikkeling van taalvaardigheid plaatsvindt in (beroeps)opleiding en/of in de praktijk. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor de verwerving van vakjargon. Het staatsexamen Nt2 richt zich op de 'overkoepelende taalvaardigheid': dat deel dat gemeenschappelijk is voor vele opleidingen en werkplekken. Maar men is dus niet 'klaar': de leerder vervolgt de weg in het verwerven van het Nederlands als tweede taal en krijgt – idealiter – hierbij ook ondersteuning vanuit werk of opleiding.

Het staatsexamen Nt2 is gestart in 1992 en heeft inmiddels een grote bekendheid (en daarmee de beoogde maatschappelijke erkenning) verworven. Het was dan ook niet zo vreemd dat het staatsexamen Nt2 in de Wi2021 opgenomen werd. Het doel waarmee het staatsexamen Nt2 is gestart, sluit aan bij wat de nieuwe wet beoogt: participatie, oftewel meedoen in de Nederlandse maatschappij. Daarvoor is het belangrijk dat men Nederlands leert op een niveau waarmee men zich goed kan redden. Als streefniveau geldt daarom niveau B1. Echter, nog steeds is het staatsexamen Nt2 niet alleen bedoeld voor inburgeraars, maar ook voor alle andere anderstaligen zoals uitwisselingsstudenten, expats, Europese arbeidsmigranten, buitenlandse partners van Nederlanders en meer. Iedereen die zijn of haar taalvaardigheid wil aantonen middels een van staatswege erkend diploma is welkom om het staatsexamen Nt2 af te leggen.

Toekomst

Bepaalde ontwikkelingen zijn wel in een stroomversnelling geraakt met de komst van de Wi2021. Zoals beschreven in het artikel van Bakx en Van der Zanden in Les 224 (2022) verwachtte het CvTE dat meer kandidaten het staatsexamen Nt2 zouden gaan doen. Om kandidaten goed voor te bereiden is in januari 2023 gestart met een oefenomgeving met openbare opgaven. In die online oefenomgeving staan losse opgaven Spreken en Schrijven van Programma I die kandidaten kunnen oefenen en die kunnen voorkomen in de examens. Vanaf 2023 bestaat een deel van elk examen Spreken en Schrijven van Programma I uit opgaven uit de oefenomgeving.

De oefenomgeving wordt nu verder uitgebreid. We zijn er trots op dat we kunnen aankondigen dat we in 2025 ook opgaven Schrijven en Spreken van Programma II kunnen aanbieden in de oefenomgeving. Meer hierover is te lezen op www.staatsexamensnt2.nl en in de nieuwsbrief van het staatsexamen Nt2. Daarnaast vullen we in 2025 de oefenopgaven Schrijven I en Spreken I aan: er komen per vaardigheid nieuwe opgaven bij. Ten slotte is de oefenomgeving afgelopen jaar ook verbeterd. Onder andere naar aanleiding van wensen vanuit een klankbordgroep van NT2-docenten is het volgende aangepast:

• De antwoorden van kandidaten bij Schrijven, Lezen en Luisteren kunnen worden opgeslagen. Daardoor kan een cursist de antwoorden op oefenopgaven of oefenexamens naar bijvoorbeeld de eigen docent sturen of (laten) nakijken met behulp van het bijbehorende beoordelingsmodel.
• Het auteursrecht is aangepast: opgaven mogen gebruikt worden door NT2-docenten en cursisten, maar mogen niet aangepast, hergebruikt of verspreid worden door anderen zonder toestemming van het CvTE; dit omdat we het belangrijk vinden dat kandidaten oefenen op een manier die overeenstemt met de wijze van de echte examens.

Andere nieuwe ontwikkelingen zijn er op het vlak van het examenrooster en de uitslagverstrekking. In het voorjaar van 2024 ontstond er grote druk op het staatsexamen Nt2: kandidaten moesten langer wachten voor ze examen konden doen. We hebben extra examenafnames kunnen creëren vanaf juni 2024. Daardoor werd de druk minder hoog. Ook werden de uitslagen van Lezen en Luisteren in de zomer van 2024 sneller verstrekt zodat meer kandidaten voor 1 september hun diploma konden krijgen, wat van belang is voor degenen die zich willen inschrijven voor een opleiding. Voor het najaar van 2024 hebben we vervolgens ook extra afnamemomenten ingepland.

In het examenrooster van 2025 hebben we meer examenafnames ingepland dan in 2024. Ten slotte hebben we besloten de uitslagen van Lezen en Luisteren standaard sneller te verstrekken: dit is mogelijk omdat er geen beoordelaars aan de slag hoeven voor die examens (zoals wel het geval is bij Spreken en Schrijven), waardoor de verwerking sneller kan. Op al deze manieren hopen we onze kandidaten beter te kunnen bedienen in 2025.

© 2009-2025 Uitgeverij Boom Amsterdam

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.