Op welke manier kunnen lageropgeleide cursisten het beste begeleid worden bij online leren? En wat vraagt dat van de docent? Deze vragen stonden centraal bij de ontwikkeling van de training E-coaching voor online leren die CINOP in het najaar van 2015 uitvoerde1. Naast vakdocenten en beleidsmedewerkers namen zes taaldocenten deel, zowel uit de MVT, Nt2- als Nt1-hoek. Zij hadden al enige ervaring met begeleiding van online taalleren. Kennis over wat werkt bij het online begeleiden van een minder studievaardige doelgroep was veel minder aanwezig.

Een training online begeleiden

De pilottraining werd in een blended vorm aangeboden: een combinatie van twee groepsbijeenkomsten en tussentijds online leren. De leerstof werd aangeboden in zes modules met thema's als fases in online leren, tools voor online begeleiding en feedback. Elke module bevatte theorie en verwerkingsopdrachten, waaronder een opdracht die de deelnemers uitvoerden met de eigen cursisten.

Het ging dan bijvoorbeeld om het toepassen van een begeleidingstool in de eigen lespraktijk en het (online) reflecteren daarop met andere deelnemers aan de training. Een belangrijk aspect van de training is de zogenaamde dubbele loop: de deelnemers ervaren hoe het is om zélf online te studeren, en tegelijkertijd leren ze op welke manier ze hun cursisten het beste kunnen begeleiden bij online taalleren.

Fasen in online leren: het model van Salmon

Het fasemodel van Salmon vormde de basis voor de inhoud van de pilot. Vanuit een constructivistische visie op leren ontwikkelde Gilly Salmon2 het vijf-fasenmodel voor online begeleiding van (groepen) cursisten. Salmon ontdekte dat online leren een aantal fasen doorloopt en dat in elke fase een specifieke vorm en intensiteit van online begeleiding nodig is.

Zo is er in de opstartfase - Access and motivation - veel en intensieve begeleiding nodig omdat in deze fase het risico op uitval het grootst is. Voor laagopgeleide cursisten met weinig digitale ervaring ligt dan nadruk op de toegang tot de digitale omgeving. Een Nt2-docent gaf daar een treffend voorbeeld bij. Haar cursisten gingen met een i-Pad werken en kregen in een groepsbijeenkomst uitleg over werken met dit apparaat. Ook kregen zij hulp bij het gebruik van de elo waarin taalopdrachten gemaakt werden. Die uitleg en hulp was erop gericht dat de cursisten later thuis voldoende vaardig zouden zijn om opdrachten te maken en digitaal in te leveren.

Via Skype werd tijdens de groepsles contact gelegd met de tweede docent die op afstand werkte en het huiswerk van feedback voorzag. Daarmee werd ingezet op elkaar leren kennen en het creëren van een leergemeenschap: 'Skype heb ik in eerste instantie gebruikt om de betrokkenheid van de cursisten te vergroten. Ik begeleid ze op afstand met schrijfvaardigheid, maar het is voor de cursisten prettiger om een beeld te hebben bij de persoon achter deze begeleiding. Na deze sessie is de betrokkenheid groter geworden.'

Tools voor online begeleiden

Verschillende online tools voor de begeleiding van online leren werden uitgeprobeerd tijdens de pilottraining. Daarbij werd onderscheid gemaakt tussen tools voor synchrone en asynchrone communicatie. Een voorbeeld van synchrone communicatie is Skype waarbij de gesprekspartners gelijktijdig aanwezig zijn. Skype werd met name gebruikt als ondersteuning van individuele cursisten die ook aan een groepsles deelnamen. Voor asynchrone communicatie zijn vooral fora of berichtenfuncties in een elo geschikt. Het geven van feedback op ingediende schrijfopdrachten gebeurde op deze manier. De feedback kon in een elo of de mailbox overzichtelijk bewaard worden en nagelezen: zowel voor de cursist als docent erg praktisch.

Een aantal van de deelnemende docenten gebruikte ook WhatsApp als begeleidingstool. Via WhatsApp stelden de docenten kwesties aan de orde als herinneringen aan huiswerk, een tip voor het kijken naar de troonrede (die de volgende dag onderwerp van gesprek was in de groepsles) of het verzoek de volgende les een woordenboek mee te nemen.'Tips voor het inzetten van WhatsApp bij lageropgeleide cursisten kwamen ook aan bod: regelmaat in het versturen van de berichten, gebruik van korte zinnen en af en toe een afbeelding.' Ook emoticons blijken goed te werken in de communicatie.

Online interactie genereren

In latere fases in het model van Salmon ligt de focus vooral op het creëren en versterken van het samenwerkend leren waarbij de cursisten deels de rol van de begeleider overnemen en elkaar motiveren en bij de les houden. Dat kan bijvoorbeeld door cursisten elkaars werk van feedback te laten voorzien, door groepsopdrachten te laten maken of door maatjes in te zetten die elkaar kunnen helpen bij de talige opdrachten én bij het online leren. Tijdens de training vertelde een Nt2-docent over hoe zij haar cursisten liet communiceren op het online medium Yammer. Ze zorgde daarbij zelf voor een opstart door het stellen van een vraag (bijvoorbeeld: Wat heb je dit weekend gedaan? Of met een afbeelding erbij: Hoe maak je dit gerecht?).

De cursisten reageerden op de vraag en op elkaars antwoorden. Zo ontstond er een kleine online gemeenschap die elkaar activeerde, motiveerde en van elkaar leerde. Op deze manier werd digitaal lezen en schrijven laagdrempelig georganiseerd en kregen cursisten meer vertrouwen in hun digitale vaardigheden en taalvaardigheden. Het (digitaal) schrijven en lezen zelf kost vaak al moeite voor de cursisten, dus interactie laten ontstaan vraagt begeleiding en gerichte feedback. Zeker bij lager opgeleide taalleerders vormt persoonlijke, individuele en tijdige feedback de basis voor succes bij online leren.

Onbewust onbekwaam

Wat leverde de pilottraining op voor de deelnemende docenten? Zonder uitzondering gaven de deelnemers in de evaluatie aan dat ze zich allereerst niet bewust waren van het enorme belang van online begeleiding. Door zelf te ervaren hoe het is een blended training te volgen én te focussen op de manier waarop de eigen cursisten kunnen worden begeleid, is duidelijk geworden dat de tijd die zij investeren in online begeleiding zich uitbetaalt. Zoals één deelnemer het verwoordde: 'Zonder jullie intensieve begeleiding was ik allang afgehaakt!' Ook merkten ze het verschil bij hun eigen cursisten: 'Ik vond altijd dat mijn cursisten zo weinig deden online, maar sinds ik meer en andere feedback ben gaan geven zijn ze enorm actief geworden!'

Een deelnemer die als beleidsmedewerker op het gebied van ict en leren deelnam aan de training merkte op: 'Dit kunnen onze docenten nog niet. Dit moeten ze echt nog leren.' De bewustwording van het belang van online begeleiding én de aangereikte kennis en ervaringen heeft de deelnemende docenten gesterkt om verder in te zetten op hun rol als e-coach. Online leren draait immers niet alleen om betrouwbare software en aantrekkelijke content. De menselijke factor in de vorm van online begeleiding is de onmisbare sleutel tot succes.

© 2009-2024 Uitgeverij Boom Amsterdam

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.